Żeglowanie po Dodekanezie: przewodnik dla początkujących i zaawansowanych żeglarzy

Dodekanez – podstawowe informacje

Dodekanez to archipelag około 160 wysp i wysepek (tradycyjnie mówi się o „dwunastu wyspach” – stąd nazwa, od greckich słów dodeka [dwanaście] i nisia [wyspy]) położonych na Morzu Egejskim, blisko wybrzeża Turcji​. W rzeczywistości wysp jest dużo więcej – około 1000, z czego 163 ma znaczące rozmiary, ale tylko 26 jest zamieszkałych​. Największą i najludniejszą wyspą archipelagu jest Rodos, a do innych ważnych wysp należą m.in. Kos, Patmos, Karpathos, Kalymnos, Leros, Symi, Nisyros czy Chalki. Każda z wysp ma swój odrębny charakter – od tętniących życiem miast portowych po ciche, tradycyjne wioski.

Najbardziej znane wyspy i atrakcje turystyczne Dodekanezu

Rodos słynie z imponującego średniowiecznego miasta otoczonego murami (lista UNESCO) – warto tu zobaczyć Pałac Wielkiego Mistrza czy Ulicę Rycerską. Kos kusi zabytkami starożytności (m.in. ruiny Asklepiejonu i zamek joannitów) oraz pięknymi plażami. Patmos nazywana jest „wyspą Apokalipsy” – znajduje się tu klasztor św. Jana i grota, w której powstała biblijna Apokalipsa​. Kalymnos to dawna wyspa gąbkarzy, dziś znana także jako mekka wspinaczy skałkowych, oferująca spektakularne klify wznoszące się nad morzem​. Symi zachwyca malowniczym portem w mieście Gialos, otoczonym neoklasycznymi, kolorowymi domami – to jedno z najbardziej fotogenicznych miejsc w Grecji. Na Symi znajduje się także słynny klasztor Panormitis, położony nad spokojną zatoką, do której często zaglądają żeglarze. Nisyros przyciąga unikatową atrakcją przyrodniczą: czynnym (drzemiącym) wulkanem, do którego krateru można zejść i poczuć gorąco ziemi pod stopami. Z kolei Tilos i Chalki to wyspy dla szukających ciszy – oferują dziewicze plaże, dziką przyrodę i urocze małe miasteczka, gdzie czas płynie wolniej. Jak widać, Dodekanez to mieszanka historii, kultury i natury, która dostarcza wrażeń zarówno miłośnikom zwiedzania, jak i amatorom kąpieli słonecznych.

Warunki żeglarskie na Dodekanezie – kiedy żeglować?

Sezon żeglarski w tym rejonie jest wyjątkowo długi – trwa od wczesnej wiosny do późnej jesieni​. Za najlepszy czas na rejs uznaje się miesiące od maja do października, kiedy pogoda jest stabilna i słoneczna. W porównaniu do Aten czy Cyklad, na Dodekanezie bywa nieco cieplej – np. wyspa Leros ma najwyższą średnią roczną temperaturę (ok. 22°C), a nawet w październiku wody i powietrze są tu wciąż przyjemnie ciepłe. Druga połowa września i październik to świetny okres dla żeglarzy pragnących uniknąć tłumów – turyści lądowi wyjeżdżają, mariny pustoszeją, a wiele zatok i plaż można mieć niemal na wyłączność. Woda w morzu do późnej jesieni pozostaje nagrzana po lecie, co sprzyja kąpielom​. Wczesna wiosna oraz końcówka sezonu przynoszą czasem krótkotrwałe załamania pogody (przelotne ochłodzenia czy burze), ale przeważnie warunki są nadal dogodne do żeglugi.

Przeważające wiatry na Dodekanezie – Meltemi

W miesiącach letnich głównym wyzwaniem (a zarazem atutem dla żeglarzy lubiących silny wiatr) jest meltemi – suchy, północno-zachodni wiatr termiczny wiejący regularnie nad Morzem Egejskim. Na Dodekanezie meltemi zaczyna się zaznaczać już w czerwcu, nabierając mocy w lipcu i sierpniu, a słabnąc dopiero pod koniec września. Typowa siła to 4–6°B, ale zdarzają się porywy do 7°B, a przez kilka dni z rzędu może wiać nawet ponad 8°B​. W przeciwieństwie do Cyklad, gdzie meltemi często cichnie nocą, w rejonie Dodekanezu potrafi utrzymywać się także po zachodzie słońca – bywa, że mocno wieje całą dobę. Skipperom planującym dłuższe przeloty radzi się wykorzystywać poranki, kiedy wiatr bywa słabszy, a unikać żeglugi pod wieczór, gdy meltemi może się wzmagać. Oczywiście należy śledzić prognozy – zdarza się, że przez kilka dni meltemi nie odpuszcza, zmuszając do przeczekania sztormowej pogody w bezpiecznym porcie. Poza szczytem lata (wiosną i jesienią) częściej występują wiatry z kierunków południowych i wschodnich o umiarkowanej sile 2–4°B​, a zimą możliwe są również wiatry południowo-zachodnie i północne, choć żegluga w zimowych miesiącach to domena nielicznych śmiałków.

W żegludze po Dodekanezie trzeba także uwzględnić lokalne zjawiska wiatrowe. Przy wyspach o wysokich wzniesieniach występują silne wiatry spadowe (katabatyczne) po zawietrznej stronie lądu. Efekt ten szczególnie odczuwalny jest w pobliżu wysp Astypalea, Karpathos, Kassos, a także przy Patmos, Kalymnos, Nisyros czy Tilos​. Gdy mocno wieje meltemi, po zawietrznej stronie tych wysp mogą pojawiać się gwałtowne, szkwałowe porywy spadające z gór, nawet o kilkanaście węzłów silniejsze niż wiatr podstawowy. Na otwartych przelotach pomiędzy wyspami (np. między Astypaleą, Karpathos i Kassos) potrafi utworzyć się znaczna fala dochodząca do 3–4 metrów, która w skrajnych warunkach może znacznie utrudnić żeglugę mniejszym jednostkom​. Doświadczeni żeglarze radzą uważnie analizować prognozy pogody przed wypłynięciem na dłuższe odcinki – czasem lepiej odłożyć start o dzień lub dwa, niż walczyć z żywiołem. Zdarzało się, że jachty zostały zmuszone do przeczekania sztormu na wyspach takich jak Karpathos czy Kassos, gdzie schronienie w porcie okazało się jedyną opcją​.

Specyfika nawigacyjna Dodekanezu

Żegluga po Dodekanezie nie nastręcza większych trudności nawigacyjnych przy dobrej pogodzie i aktualnych mapach – większość rejsów odbywa się w zasięgu wzroku kolejnych wysp (odległości rzędu kilkunastu mil). Pływy morskie są tu minimalne, a prądy morskie słabe, więc nawigacja opiera się głównie na obserwacji, GPS i locji. Trzeba jednak uważać na liczne podwodne skały i rafy przy brzegach – szczególnie wokół mniejszych, niezamieszkałych wysepek. Zaleca się trzymanie z dala od nieoznaczonych znakami nawigacyjnymi mielizn i korzystanie z aktualnych map elektronicznych lub papierowych z naniesionymi lokalnymi ostrzeżeniami. Nocna żegluga na Dodekanezie jest możliwa (większe porty i latarnie morskie są oświetlone), ale początkującym zaleca się cumowanie przed zmrokiem, gdyż nie wszystkie przeszkody są dobrze widoczne lub oznakowane.

Akwen oferuje zarówno relatywnie łatwe trasy w osłonie wysp, idealne dla mniej doświadczonych załóg, jak i dłuższe etapy pełnomorskie, które przy silnym wietrze mogą stanowić wyzwanie nawet dla wytrawnych żeglarzy. W tym przypadku warto rozważyć ubezpieczenie kaucji.

Gdzie cumować na Dodekanezie?

Mariny i przystanie jachtowe Dodekanezu

Na Dodekanezie istnieje kilka nowoczesnych marin z pełną infrastrukturą. Najważniejsze z nich to Marina Rodos (najnowsza marina na Rodos, ok. 600 miejsc) oraz zabytkowy port Mandraki w mieście Rodos (mniejszy, ale klimatyczny port jachtowy przy murach miasta, dawniej główny port wyspy). Na wyspie Kos działa Marina Kos (265 miejsc, pełne zaplecze – prąd, woda, prysznice, warsztaty, market itp.) oraz niewielki port Mandraki w mieście Kos (obok twierdzy, administrowany przez Marinę Kos). Leros oferuje dwie przystanie jachtowe w miejscowości Lakki – Marina Leros oraz Lakki Marina – popularne zwłaszcza jako zimowisko jachtów oraz baza techniczna. Na wyspie Symi niedawno otwarto Marinę Symi w zatoce Pedi​, co daje żeglarzom alternatywę dla zatłoczonego latem miejskiego nabrzeża w porcie Gialos. Poza tym jachty odwiedzają liczne miejskie keje i małe porty na wyspach: praktycznie każda zamieszkana wyspa Dodekanezu ma jakiś port lub porcik, gdzie można zacumować – choćby Patmos (Skala), Kalymnos (Pothia), Lipsi, Tilos (Livadia), Nisyros (Mandraki/Pali), Karpathos (Pigadia), Kassos itd. Większość z tych przystani to po prostu nabrzeża z polerami/knagami, często zarządzane przez gminy. Udogodnienia bywają ograniczone (czasem dostęp do wody, prądu, toalety, kosze na śmieci), ale za to klimat – bezcenny.

Ile kosztuje cumowanie w rejonie Dodekanezu?

Jednym z przyjemnych zaskoczeń dla żeglujących po Grecji (zwłaszcza jeśli mają doświadczenia z Chorwacji czy Włoch) są niskie opłaty portowe. W wielu małych portach Dodekanezu cumowanie jest darmowe lub wymaga symbolicznej opłaty rzędu kilku euro za dzień​. Cumując przy miejskim nabrzeżu, często nikt nie pobiera opłaty – dopiero gdy pojawi się przedstawiciel władz portowych, możemy zostać poproszeni o uiszczenie należności, która wynosi zwykle ok. 5–15 € za jacht (np. za 38-stopowy jacht ~10 €). Zdarza się to rzadko, zwłaszcza poza szczytem sezonu, więc wielu żeglarzy przemierza Dodekanez, nie wydając prawie nic na mariny. Mariny prywatne (Rodos, Kos, Leros) są oczywiście droższe – ceny zależą od długości jachtu i sezonu. Przykładowo doba postoju 12-metrowego jachtu w Marinie Kos to ok. 50–60 € w sezonie, a w Marinie Rodos podobnie. W cenie jest dostęp do toalet, pryszniców, prądu i wody (czasem w ograniczonej ilości) oraz ochrona 24h. W wielu portach miejskich można dokupić wodę i prąd – zazwyczaj jest to realizowane przez służby portowe lub nawet właścicieli pobliskich tawern (np. za parę euro można uzupełnić zbiorniki wody, a prąd bywa na karty kupowane w kiosku). Ogólnie jednak żeglowanie po Grecji nie obciąża budżetu opłatami portowymi – w ciągu tygodnia rejsu wydamy na nie tyle, co w niektórych krajach za jeden dzień​.

Gdzie kotwiczyć na wodach Dodekanezu?

Dodekanez obfituje w piękne zatoki , gdzie można stanąć „na dziko” i zażyć kąpieli z dala od cywilizacji. Wiele z nich zapewnia dobrą osłonę przed wiatrem i spokojny nocleg pod gwiazdami. Popularne wśród żeglarzy miejsca to m.in. zatoka Palionisos na Kalymnos – osłonięta wysokimi wzgórzami, z krystalicznie czystą wodą i kilkoma bojami cumowniczymi należącymi do dwóch lokalnych tawern (boje są bezpłatne, wypada tylko odwdzięczyć się zamawiając obiad lub kolację)​. Podobną gościnność oferuje maleńka wysepka Levitha na otwartym morzu między Cykladami a Dodekanezem – mieszka tam jedna rodzina prowadząca tawernę czynną wyłącznie dla żeglarzy i własnym sumptem wyłożyli w zatoce kilkanaście boi, aby więcej jachtów mogło bezpiecznie przenocować​. Wiele urokliwych kotwicowisk znajdziemy wokół Symi – np. zatoka Panormitis z klasztorem (są tam boje i możliwość stanięcia na kotwicy przy klasztorze) czy zapierająca dech zatoka Św. Jerzego (Agios Georgios Dysalonas) otoczona pionowymi klifami. Marathi i Arki (na północ od Lipsi) to duet malutkich wysepek z bajecznymi zatoczkami – Marathi ma kilka tawern i pomostów dla jachtów (kilka miejsc, często zajęte w sezonie), a pobliskie Arki znane jest z gościnności kapitana Jannisa prowadzącego tawernę w Porcie Augusta.

Kotwicząc „na dziko”, warto pamiętać o zasadach bezpieczeństwa: sprawdzić trzymanie kotwicy (dno bywa piaszczysto-muliste z trawą Posidonia, co nie zawsze gwarantuje pewny grunt), unikać stawania na torze podejściowym promów oraz wypatrywać ewentualnych podwodnych kabli/ruin (często oznaczonych na mapach i na brzegu tablicami „no anchorage”).

Gdzie zakotwiczyć w ciągu dnia i zażyć kąpieli w morzu?

W trakcie rejsu koniecznie zaplanuj postoje w ciągu dnia na kąpiel w lazurowej wodzie. Wiele z wspomnianych kotwicowisk doskonale się do tego nadaje. Do ulubionych przez żeglarzy „kąpielisk” należą m.in.: „Blue Lagoon” – czyli turkusowa zatoczka przy wysepce Pserimos (między Kos a Kalymnos), gdzie piasek na dnie nadaje wodzie intensywnie błękitny kolor; wysepki Plati i Nisiros – z pięknymi, odludnymi plażami dostępnymi tylko od strony morza; czy wspomniana zatoka Św. Jerzego na Symi, gdzie pływanie u stóp 300-metrowej skały robi niezapomniane wrażenie. Na większości kotwicowisk woda jest krystalicznie czysta, idealna do snorkelingu – można podziwiać podwodne łąki Posidonii, ławice malutkich rybek, a przy odrobinie szczęścia dostrzec ośmiornicę czy żółwia. Dodekanez, mimo że leży na „suchych” terenach, ma też kilka źródeł termalnych – np. na Kos (Therma Beach) czy na Nisyros (ciepłe źródła koło Loutrá) – do których da się dopłynąć pontonem i zaznać kąpieli w naturalnym „jacuzzi”.

Dlaczego warto wybrać Dodekanez na wakacyjny rejs?

Ten archipelag to prawdziwy żeglarski raj, łączący w sobie wszystko, co najlepsze w Grecji: piękne krajobrazy, bogatą historię, doskonałą pogodę i gościnną kulturę. Żeglując po Dodekanezie, można w ciągu jednej wyprawy doświadczyć niesamowitej różnorodności – od tętniących życiem średniowiecznych miast Rodos czy Kos, po ciche, dziewicze zakątki Kassos czy Levithy, gdzie czas jakby stanął w miejscu​. Wyspy są na ogół blisko siebie, co umożliwia spokojną żeglugę z przerwami na kąpiele i krótkie odcinki między portami dla mniej zaawansowanych załóg, ale jednocześnie znajdą tu wyzwanie żeglarze spragnieni dłuższych przelotów i mocniejszego wiatru – wystarczy obrać kurs na dalsze wyspy na obrzeżach archipelagu, by poczuć dreszczyk pełnomorskiej przygody​.

Dodekanez bywa nazywany „skarbem Morza Egejskiego” – i trudno się z tym nie zgodzić. Znajdziemy tu ślady wielu kultur (starożytne ruiny greckie, zamki joannitów, wpływy osmańskie), spektakularne cuda natury (wulkany, klify, jaskinie), a także ciepłych, życzliwych ludzi, dla których morze od zawsze było częścią życia. Infrastruktura żeglarska jest wystarczająca – są mariny i porty, a jednocześnie nie ma tłoku takiego jak np. w lipcu w Chorwacji. Opłaty portowe są niskie, co pozytywnie zaskakuje. Warunki wiatrowe pozwalają nacieszyć się żeglowaniem. Meltemi zapewnia przyjemną bryzę nawet w upały, a planując mądrze trasę, można wykorzystać go do szybkiej i emocjonującej żeglugi.

Wreszcie, magia greckich wysp – białe kapliczki na wzgórzach, kozy skaczące po skałach, dźwięk cykad podczas popołudniowej sjesty i zapach oregano unoszący się znad tawerny – to wszystko czeka na żeglarzy w Dodekanezie. Rejs w tym regionie to okazja, by oderwać się od pośpiechu i żyć rytmem słońca i wiatru. Poranna kawa w kokpicie z widokiem na spokojną zatokę, wieczorne rozmowy pod rozgwieżdżonym niebem i poczucie wolności, gdy stawiamy żagle, zostawiając za rufą kolejną cudowną wyspę – to chwile, dla których warto tu przybyć.

Jeśli zastanawiasz się nad wyborem akwenu na swój kolejny czarter – postaw na Dodekanez. Niezależnie od tego, czy jesteś wilkiem morskim szukającym nowych wyzwań, czy początkującym żeglarzem marzącym o pierwszym egejskim rejsie, archipelag ten z pewnością Cię nie zawiedzie. Spakuj więc krem z filtrem, załóż czapkę i ruszaj na spotkanie przygody – Dodekanez czeka, by podzielić się z Tobą swoim pięknem!